بررسي رابطه وي‍ژگي هاي روانشناختي فرماندهان و مديران با سبك هاي مديريت- قسمت 10

• به کارهایی که می‎توانید انجام دهید تا کارهایی که نمی‎توانید.
• به کارهایی که می‎توانید کنترل کنید تا کارهایی که نمی‎توانید.
• به چگونگی بکار گرفتن قدرت و منابع خودتان به بهترین وجه.
• به جنبه‎های مثبت زندگی‎تان ، مانند موارد موثر آن.
• به امکانات تا محدودیت‎ها.

2-3-1- 3-فرد امیدوار چگونه فردی است؟
امیدواری، در روح و روان فرد تأثیر سازنده‎ای بر جای می‎گذارد و سبب کمال یافتن نفس او می شود؛ چرا که فرد امیدوار، تا آخرین لحظه، دست از تلاش برنداشته، همواره در تکاپو برای رسیدن به کمالی والاتر است. در واقع این امیدواری است که از انسان موجودی استوار ساخته، او را به گوهر وجودی خویش نزدیک می نماید و ارزش او را ارتقا می بخشد. امام صادق علیه السلام می فرماید: «امیدواری، کمال نفس است و کسی که خداشناس باشد، همواره به او امید دارد. ترس از خدا و امیدواری به او، دو بال پرواز مؤمن به سوی بهشت برین، و به منزله چشمی است که با آن به وعده های الهی بهتر می‎نگرد و به واسطه امیدواری، بخشایش و رحمت پروردگار را فرا می‎خواند و دل را بدان زنده می کند و ترس را از دل خود بیرون می‎راند».
افراد امیدوار در مقایسه با افراد ناامید، هنگام رویارویی با استرسورها، سازگاری بهتری از خود نشان مي‌دهند. انگیزه ماندگاری آنها باعث مي‌شود که به خود، روش‌های  دستیابی اهداف را آموزش دهند و این امر اعتماد به نفس آنها را افزایش مي‌دهد، درنتیجه احساس خوشایندی نسبت به خود و آنچه که دست یافته‎اند، پیدا مي‌کنند (اشنایدر، ایلاردی، چونیز و همکاران،2000)، افراد امیدوار استرسورها را به عنوان چالش‌های زندگی مي‌پذیرند. واز آنها استقبال مي‌کنند در صورتی که افراد ناامید آنها را موانعی برای دستیابی به هدف مي‌دانند و تحت تأثیر استرس قرار مي‌گیرند (اشنایدر،2000) افراد امیدوارسبک‌های زندگی بهتری انتخاب مي‌کنند و از وقوع بحران‌ها جلوگیری مي‌کنند و هنگام وقوع بحران نیز مهارت‌های سازگاری بالایی دارند (اشنایدر و همکاران، 1999).
2-3- 2-تاب آوری^[15]
در فرهنگ لغت، این كلمه، خاصیت كشسانی، بازگشت پذیری و ارتجاعی معنا شده است، ولی در متون بهداشت روانی تاب آوری معادل گویاتری است.
تاب آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطا ف پذیر به فشارهای زندگی روزانه است. تاب آوری، استرس را محدود نمی‎كند، مشكلات زندگی را پاك نمی‎كند، بلكه به افراد قدرت می‎دهد تا با مشكلات پیش رو مقابلة سالم داشته باشند، بر سختی‎ها فائق آیند و با جریان زندگی حركت كنند. برخی افراد به طور طبیعی دارای این ویژگی هستند، اما خبر خوب این است كه این ویژگی در انحصار عده‎ای معدود نیست و به نظر متخصصان، سایر افراد نیز قادرند تاب آوری را بیاموزند و آن را ارتقاء دهند. پس تاب‎آوری قابل یادگیری است.
واژه تاب آوری را می‎توان به صورت توانایی بیرون آمدن از شرایط سخت یا تعدیل آن تعریف نمود. در واقع تاب آوری ظرفیت افراد برای سالم ماندن و مقاومت و تحمل در شرایط سخت و پر خطر است كه فرد نه تنها بر آن شرایط دشوار فائق می شود بلكه طی آن و با وجود آن قوی تر نیز می گردد . پس تاب آوری به معنای توان موفق بودن، زندگی كردن و خود را رشد دادن در شرایط دشوار (با وجود عوامل خطر) است. این فرایند خود به خود ایجاد نمی‎شوند مگر اینكه فرد در موقعیت دشوار و ناخوشایندی قرار گیرد تا برای رهایی از آن یا صدمه پذیری كمتر، حداكثر تلاش را برای كشف و بهره گیری از عوامل محافظت كننده (فردی و محیطی) در درون و بیرون خود كه هموارهبه صورت بالقوه وجود دارد بكار گیرد.
تاب آوری در مورد كسانی بكار می رود كه در معرض خطر قرار می‎گیرند ولی دچار اختلال نمی‎شوند. از این رو شاید بتوان نتیجه گیری كرد كه مواجه شدن با خطر شرط لازم برای آسیب پذیری هست اما شرط كافی نیست. عوامل تاب آور باعث می‎شوند كه فرد در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر از ظرفیت‎های موجود خود در دست یابی به موفقیت و رشد زندگی استفاده كند و از این چالش و آزمون‎ها به عنوان فرصتی برای توانمند كردن خود بهره جوید و از آنها سربلند بیرون آید .در سال‎های اخیر تاب آوری جایگاه ویژه‎ای در حوزه‎های روانشناسی تحول، روانشناسی خانواده و بهداشت روانی یافته است، به طوری که هر روز بر شمار پژوهش‎های مرتبط با این سازه افزوده می‎شود. در یک تعریف دیگر گارمزی و ماستن^[16] (1991 به نقل از سامانی، جوکار و سحراگرد، 1386) تاب آوری را “یک فرآیند، توانایی، یا پیامد سازگاری موفقیت آمیز با شرایط تهدیدکننده”، تعریف نموده‎اند. به بیان دیگر تاب آوری، سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است (والر^[17]، 2001 به نقل از سامانی، جوکار و صحراگرد 1386).
برای دستیابی به تاب آوری گروهی از مهارت‎ها و نگرش‎ها مورد نیاز است که در اصطلاح به آنها سخت رویی^[18] گفته می‎شود. سخت رویی به افراد کمک می‎کند تا در رویارویی با تغییرات تنش زا، دشواری‎ها را به فرصت‎هایی پر منفعت تبدیل کنند. نگرش‎های مورد نظر در سخت رویی عبارتند از: تهد، کنترل و چالش طلبی.
مقصود از تعهد آن است که فرد در رويارويي با شرايط دشــوار، به جاي ترک صحنه، ترجيح دهد حضــور خود را در صحنه حفظ كرده، به افـراد درگير در آن موقعيت، در برطرف کــردن دشواري کمک کند. مقصود از کنترل، آن است که فرد به توانايي‎هاي خود براي اثرگذاري بر نتايج رويدادها باور داشته باشد و مقصود از چالش طلبي، آن است که فرد در رويارويي با چالش‎ها به جاي مقصر قلمداد کردن سرنوشت، در صدد ايجاد فرصت‎هايي براي رشد خود و ديگران باشد.
همچنين د

ر شکل گيري و بروز رفتارهاي سخت رويانه، فرد بايد مهارت‎هاي حل مسئله و تعامل با ديگران براي تعميق حمايت‎هاي اجتماعي را نيز در خود پرورش دهد (مدی خوشابا^[19] 2005)
در واقع، تاب آوري پديده‎اي است که از پاسخ‎هاي انطباقي طبيعي انسان حاصل مي‎شود و عليرغم رويارويي فرد با تهديدهاي جدي، وي را در دستيابي به موفقيت و غلبه بر تهديدها توانمند مي‌سازد.
البته تاب‌آوری، تنها پایداری در برابر آسیب‌ها یا شرایط تهدید کننده نیست و حالتی انفعالی در رویارویی با شرایط خطرناک نمی‌باشد، بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط پیرامونی خود است. می‌توان گفت تاب‌آوری، توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی- روانی، در شرایط خطرناک است (کانر^[20] و دیویدسون^[21]، 2003). افزون بر این، پژوهشگران بر این باورند که تاب‌آوری نوعی ترمیم خود با پیامدهای مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی است (گارمزی، 1991؛ ماستن، 2001؛ راتر، 1999؛ لوتار، سیچتی و بکر، 2000؛ به نقل از سامانی، جوکار و صحراگرد، 1386). کامپفر (1999؛ به نقل از سامانی، جوکار و صحراگرد، 1386) باور داشت که تاب‌آوری، بازگشت به تعادل اولیه یا رسیدن به تعادل سطح بالاتر (در شرایط تهدیدکننده) است و از این رو سازگاری موفق در زندگی را فراهم می‌کند. در عین حال کامپفر به این نکته نیز اشاره می‌نماید که سازگاری مثبت با زندگی، هم می‌تواند پیامد تاب‌آوری به ‌شمار رود و هم به‌عنوان پیش‌آیند، سطح بالاتری از تاب‌آوری را سبب شود. وی این مسأله را ناشی از پیچیدگی تعریف و نگاه فرآیندی به تاب‌آوری می‌داند.
2-3-2- 1-ویژگی‎های افراد تاب آور

• آگاهانه و هشيار عمل مي كنند

افراد تاب آور نسبت به موقعيت، آگاه و هشيارند، احساسات و هيجان‎هاي خود را مي‎شناسند، بنابراين از علت اين احساسات نيز باخبرند و هيجان‎هاي خود را به شيوة سالم مديريت مي‎كنند. از سوي ديگر احساسات و رفتارهاي اطرافيانشان را نيز درك مي‎كنند، و در نتيجه بر خود، محيط و اطرافيانشان تأثير مثبتي مي‎گذارند.

• مي‎پذيرند كه، موانع بخشي از زندگي هر انسان است

يكي ديگر از ويژگي‎هاي افراد تاب آور اين است كه مي‎دانند زندگي پر از چالش است. آنها مي‎دانند كه ما نمي‎توانيم از بسياري مشكلات اجتناب كنيم، ولي مي‎توانيم در برابر آنها باز و منعطف باشيم و اشتياق خود را براي سازگار شدن با تغييرات حفظ كنيم.

• داراي منبع كنترل دروني هستند

افراد تاب آور، خود را مسئول شرايط خويش مي‎دانند و براي هر مشكل، شكست و مسئله، منابع بيروني را سرزنش نمي‎كنند. آنها سهم خود را در امور زندگي، همراه با مسئوليت، پذيرفته‎اند و بر اين باورند كه هر عملي كه انجام مي‎دهند بر زندگيشان بازتاب مي يابد.

• از مهارت هاي حل مسئله برخوردارند

وقتي بحران پديدار مي شود، افراد تاب آور قادرند با استفاده از فنون حل مسئله، به را ه حل‎هاي امن و مطمئن برسند. در حالي كه ساير افراد در اين موقعيت‎هاي سخت دچار استرس زياد می‎شوند و نمی‎توانند راه حل مناسب و مفيدي انتخاب كنند.

• ارتباطات محكم اجتماعي دارند
Tags: ارتباطات, استرس, بهداشت روانی, تاب آوری, چالش طلبی, حل مسئله, خانواده, روانشناسی, کنترل, هبه