آسیب های فردی( روحی و روانی ، متأثر از فیلم‌های مبتذل و خشن)
– روان پریشی:
مردی که همواره در ماهواره نامحرم را با آن بدن نیمه عریان و آرایش شده ببیند و نتواند به آرزوی خود برسد. به صورت عقده در خود ریخته و دچار بیماری روان پریشی خواهد شد.
عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ کَانَ جَالِساً فِی أَصْحَابِهِ إِذْ مَرَّتْ بِهِمُ امْرَأَهٌ جَمِیلَهٌ فَرَمَقَهَا الْقَوْمُ بِأَبْصَارِهِمْ فَقَالَ ع إِنَّ عُیُونَ هَذِهِ الْفُحُولِ طَوَامِحُ وَ إِنَّ ذَلِکَ سَبَبُ هِبَابِهَا فَإِذَا نَظَرَ أَحَدُکُمْ إِلَی امْرَأَهٍ تُعْجِبُهُ فَلْیُلَامِسْ أَهْلَهُ فَإِنَّمَا هِیَ امْرَأَهٌ کَامْرَأَه
روایت شده از امام علی (علیه‌السلام) در میان یارانش نشسته بود که زنی زیبا از کنار آنها عبور نمود و عده ای از آنها به او خیره شدند پس امام (علیه‌السلام) فرمود: همانا دیدگان این بزرگان طمع کار است و این نگاه‌های خیره سبب ایجاد تصور ذهنی میشود بنابراین، هنگامی که یکی از شما به زنی نگاه کند که از او خوشش بیاید باید با همسر خود آمیزش کند، (و بداند) آن زن، زنی است همچو زن خودش. [۱]
أَبَا عَبْدِاللَّهِ علیه السلام یَقُولُ مَنْ تَعَلَّقَ قَلْبُهُ بِالدُّنْیَا تَعَلَّقَ قَلْبُهُ به ثلاثِ خِصَالٍ هَمٍّ لَا یَفْنَی وَ أَمَلٍ لَا یُدْرَکُ وَ رَجَاءٍ لَا یُنَالُ.[۲]
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: هر کس قلبش به دنیا تعلق پیدا کند قلبش به سه خصلت تعلق پیدا کند. گرفتاری که تمام نمی‌شود، و آرزوی که درک نمی‌کند و امیدی که به آن نمی‌رسد.
وَ قَالَ ع مَنْ أَمَّلَ فَاجِراً کَانَ أَدْنَی عُقُوبَتِهِ الْحِرْمَانَ ؛ هر کس آرزوی گناه داشته باشد کمترین عقوبتش پشیمانی است. [۳]
– حسرت و پشیمانی:
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ النَّظَرُ سَهْمٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِیسَ مَسْمُومٌ وَ کَمْ مِنْ نَظْرَهٍ أَوْرَثَتْ حَسْرَهً طَوِیلَهً ؛ امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: نگاه (حرام) تیری از تیرهای مسموم شیطان می‌باشد؛ و چه بسا نگاه حرامی که حسرت و پشیمانی (روانی) طولانی را به جای می‌گذارد. [۴]
– خود ارضایی
دیدن صحنه های محرک و شهوت انگیز در فیلم‌های ماهواره مخصوصاً برای جوانانی که توان اطفاء شهوت از راه شرعی را ندارند، موجب روی آوردن به دفع شهوت از راه استمناء میگردد.
– افسردگی شدید و گاه همراه با خودکشی
انحطاط و دور افتادگی از اصل خود با دیدن انواع و اقسام فیلم‌ها و به وجود آمدن احساس پوچی و بی هویتی و دور شدن از یاد خدا و هجوم تاریکی‌ها و بیماریهای روانی انسان را به سمت خود کشی سوق میدهد.
۳-۲-۲-۲ آسیب های اجتماعی
– ایجاد روابط نا سالم
با به نمایش گذاشتن انواع فیلم‌های شهوت انگیز و روابط نا مشروع کم کم روابط نا سالم بین زن و مرد نا محرم عادی شده و منجر به فساد خانواده و اجتماع میگردد.
– افزایش جرایم توسط نمایش تصاویر خشونت بار
سهل و آسان نشان دادن کشتار و قتل و هر گونه جنایت با سلاح سرد و گرم ترس بیننده را فرو می‌ریزد و موجبات بالا رفتن آمار جرم و جنایت در جامعه را پدید می‌آورد.
– ترویج مد گرایی و ارائه مد های آرایشی و پوشش زننده:
امام صادق (علیه‌السلام) :اوحی الله عز و جلالی النبی من الانبیاء قل للمؤمنین: لا تلبسوا لبس اعدائیو لا تطمعوا طعام اعدائی ولا تسلکوا مسالک اعدایی، فتکونوا اعدائی کما هم اعدائی : خداوند بزرگ به پیامبری از پیامبرانش وحی نمود که به مؤمنین بگو: لباس دشمنان مرا نپوشید، غذای آنان را نخورید و از راه آنان نروید (آنان را الگوی خود قرار ندهید) که در این صورت از دشمنان من محسوب می‌شوید، همان طور که آنان دشمنان من هستند. [۵]
– ترویج عقاید و فرقه های نادرست و غیر اخلاقی مثل شیطان‌پرستی
– از بین رفتن قبح روابط غیر اخلاقی در بین مردم
قال الله تبارک وتعالی : ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه فی الذین آمنوا لهم عذاب الیم : برای کسانی که دوست دارند در باره مؤمنان تهمت زنا شایع شود،در دنیاو آخرت عذابی دردآور مهیاست خدا می داند و شما نمی دانید .[۶]
– نابود کردن فرهنگ مردم جهان، اعم از سنت‌ها، آداب و رسوم .
– تلاش بر ایجاد هیجانات، خوشی‌ها، تفریحات، سرگرمی‌های کاذب در بین مردم.
-ایجاد فرهنگ مصرف و تبلیغ کالاهای غربی و دور نگه داشتن مردم از خودکفایی
– سست شدن بنیان خانواده
(اختلاف بین خانواده بین همسران – مرزها و حریم خانواده را می‌شکنند – طلاق و جدایی را فراهم میکنند). قال الله تبارک تعالی: قوا انفسکم واهلیکم نارا : خود و خاندانتان را از (عذاب) آتش حفظ کنید. (تحریم آیه ۶)
پایین آمدن سطح رضایتمندی همسران:
مرد و یا زنی که همواره صحنه های مستهجن به واسطه فیلم‌های ماهواره برای او عادی شده باشد دیگر به واسطه همسر راضی نمی‌گردد. و این اولین قدم فساد زن و مرد در خانواده می‌باشد.
عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَهِ قَالَ إِذَا رَأَی أَحَدُکُمُ امْرَأَهً تُعْجِبُهُ فَلْیَأْتِ أَهْلَهُ فَإِنَّ عِنْدَ أَهْلِهِ مِثْلَ مَا رَأَی فَلَا یَجْعَلَنَّ لِلشَّیْطَانِ عَلَی قَلْبِهِ سَبِیلًا لِیَصْرِفْ بَصَرَهُ عَنْهَا ؛
علی (علیه‌السلام) فرمود: هرگاه از زنی خوشتان آمد نزد همسر خود بروید (وبا او رابطه زناشویی برقرار کنید). زیرا همسر شما هم مثل اوست و برای شیطان در قلب خود راهی قرار ندهید، تا اینکه آن زن از خاطر شما برود.
– الگو گیری غلط :
قال رسول الله (صلی الله علیه وآله) : لا یتبه الزی بالزی حتی یشبه الخلق با لخلق، ومن شبه به قوم فهو منهم : شکل‌ها به یکدیگر همانند نمی‌گردد، جز آنکه خلق و خوها به هم نزدیک گردد، و هرکس خود را شبیه گروهی سازد، از آنان به شمار می‌رود . [۷]
– ایجاد فراموشی هدف:
علی(علیه‌السلام) :من کانت الدنیا اکبر همه طال شقاؤه و غمه : آن شخص که دنیا بزرگ‌ترین هدف وی باشد، همواره گرفتار بدبختی و اندوه خواهد شد. [۸]
-فراموشی معاد:
با توجه دادن به دنیای محض و لذت‌های زود گذر و فانی کردن مردم در اینکه اینست و جز این نیست مانع از توجه مردم به آخرت میشوند.
إِنَّ الَّذِینَ یَضِلُّونَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِید به ما نَسُواْ یَوْمَ الحْسَابِ[۹]
کسانی که از راه خدا گمراه شوند، عذاب شدیدی به خاطر فراموش کردن روز حساب دارند!
– تباهی خرد و اندیشه:
قال علی (علیه‌السلام) : قد خرقت الشهوات عقله : شهوت‌ها خرد اورا تباه کرده است. [۱۰]
-طغیان و سرکشی:
قال الله تبارک وتعالی: کلا ان الانسان لیطغی ان رآه استغنی : باز چرا انسان از کفر وطغیان باز نمی‌ایستد. با تماشای برنامه های مستهجن و محرک جنسی شهوت طغیان میکند و دست به کفر وعصیان وجرم می‌زند. [۱۱]
– ایجاد پشیمانی:
قال صادق (علیه السلام) : ان الحسره و الندامه والویل کله لمن لم ینتفع به ما ابصر ومن لم یدر الامرالذی هو علیه مقیم، انفع هو له ام ضر؟ : حسرت و پشیمانی و نگون‌ساری برای کسی است که از آنچه بر آن بینایی دارد، بهره نگیرد ونداند کاری که میکند برای او سود دارد یا زیان. [۱۲]
پس از صرف بیهوده عمر در تماشای فیلم‌های لغو وتأثیر پذیری و خلق وخوی حیوانی پیدا کردن در پایان چیزی جز حسرت واندوه بر جای نمی‌ماند.
-تزلزل اعتقادی:
در شبکه‌های مختلف حتی با نام دین به راحتی ایجاد شبهات مختلف کرده و با مغلطه و سفسطه افکنی بدون اینکه مناظره ای یا جواب‌دهنده‌ای باشد، به مبانی وریشه های یک دین حمله میکنند و عده ای از مردم که متأسفانه دارای معلومات کافی در آن بحث نیستند فریب شیادهایی را می‌خورند که با شیطان قرینند.[۱۳]
– وارونه سازی و پایمالی فضیلت‌ها
در تحت لوای بیان تفسیر یا بیان دستورات الهی آن چنان ارزش‌ها و فضیلت‌های دینی را وارونه جلوه می‌دهند که هر بیننده‌ای فکر میکند فقط اوست که راست می‌گوید.[۱۴]
– فراموش کردن یاد خداوند:
قال الله تبارک وتعالی : وَ مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنکاً وَ نحَشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَمَهِ أَعْمَی
و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم! [۱۵]
-تمسخر و استهزاء آیات الهی:
قال الله تبارک وتعالی: ولئن سأ لتهم لیقولن انما کنا نخوض ونلعب قل اباالله و ایاته و رسوله کنتم تستهزؤن : واگر از آنها بپرسند چرا سخریه و استهزاء می کنید پاسخ دهند که ما به مزاح ومطایبه سخن راندیم . ای رسول بگو به آنها آیا با خدا وآیات خدا و رسول خدا تمسخر می‌کنید. [۱۶]
– پخش شایعات:
خداوند متعال می‌فرمایید: وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِه وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلیَ الرَّسُولِ وَ إِلیَ أُوْلیِ الْأَمْرِ مِنهُْمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنبِطُونَهُ مِنهْم وَ لَوْ لَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّیْطَنَ إِلَّا قَلِیلًا
و چون از ناحیه کفار خبری از امن و یا خوف به این سست ایمان‌ها برسد آن را منتشر سازند، در حالی که اگر قبل از انتشار، آن را به اطلاع رسول و کارداران خویش رسانده، درستی و نادرستی آن را از آنان بخواهند، ایشان که قدرت استنباط دارند، حقیقت مطلب را فهمیده، به ایشان میگویند و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود جز مواردی انگشت شمار هر لحظه شیطان را پیروی می‌کردید. [۱۷]
-سخنان جذاب و نفاق انگیز در لوای دین:
وَ إِذَا رَأَیْتَهُمْ تُعْجِبُکَ أَجْسَامُهُم وَ إِن یَقُولُواْ تَسْمَعْ لِقَوْلهِم کَأَنهَّمْ خُشُبٌ مُّسَنَّدَه یحَسَبُونَ کل صَیْحَهٍ عَلَیهْم هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُم قَاتَلَهُمُ اللَّه أَنیَ یُؤْفَکُونَ
ای رسول تو چون (از برون) کالبد جسمانی آن منافقان را مشاهده کنی (به آراستگی ظاهر) تو را به شگفت آرند و اگر سخن گویند (بس چرب زبانند) به سخن هایشان گوش فرا خواهی داد (ولی از درون) گویی که چوبی خشک بر دیوارند (و هیچ ایمان و معرفت ندارند و چون در باطن نادرست و بد اندیشند) هر صدایی بشنوند بر زبان خویش پندارند. ای رسول (بدانکه) دشمنان (دین و ایمان) به حقیقت اینان هستند از ایشان بر حذر باش، خدایشان بکشد چقدر (به مکر و دروغ) از حق باز می‌گردند. [۱۸]
-فتنه انگیزی و سخنان اراجیف:
لَوْ خَرَجُواْ فِیکمُ مَّا زَادُوکُمْ إِلَّا خَبَالًا وَ لَأَوْضَعُواْ خِلَالَکُمْ یَبْغُونَکُمُ الْفِتْنَهَ وَ فِیکم سَمَّاعُونَ لهَُم وَ اللَّهُ عَلِیم بِالظَّلِمِینَ
اگر با شما بیرون شده بودند در کارتان جز فساد نمی‌افزودند و میان شما اراجیف انتشار داده ، فتنه‌جویی میکردند و (چون) در میان شما زود باوران (نیز) بودند (در نتیجه تحت تأثیر اراجیف آنان قرار میگرفتند) و خدا ستمکاران را خوب می‌شناسد. [۱۹]
– ایجاد شک ودو دلی:
إِنَّمَا یَسْتَئذِنُکَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاَخِرِ وَ ارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فیِ رَیْبِهِمْ یَترَدَّدُونَ
تنها کسانی که به خدا و روز جزا ایمان ندارند و دل هایشان به شک افتاده و در شک خویش سرگردانند از تو اجازه می‌خواهند. [۲۰]
-تضعیف ایمان‌ها و دعوت به کفر:
وَدَّ کَثِیرٌ مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَوْ یَرُدُّونَکُم مِّن بَعْدِ إِیمَانِکُمْ کُفَّارًا حَسَدًا مِّنْ عِندِ أَنفُسِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَین لَهُمُ الْحَق فَاعْفُواْ وَ اصْفَحُواْ حَتیَ یَأْتی اللَّهُ بِأَمْرِه إِنَّ اللَّهَ عَلیَ کُل شیَ‌ْءٍ قَدِیرٌ
بسیاری از اهل کتاب دوست میدارند و آرزو میکنند ای کاش می‌توانستند شما را بعد از آنکه ایمان آوردید به کفر برگردانند و این آرزو را از در حسد در دل می‌پرورند بعد از آنکه حق برای خود آنان نیز روشن گشته، پس فعلاً آنان را عفو کنید و نادیده بگیرید تا خدا امر خود را بفرستد که او بر هر چیز قادر است. [۲۱]
-ایجاد دهکده جهانی جهت اینکه همه را مطیع هوی و هوس خود کنند:
وَ لَن تَرْضیَ عَنکَ الْیهَودُ وَ لَا النَّصَارَی حَتیَ تَتَّبِعَ مِلَّتهَم قُلْ إِنَّ هُدَی اللَّهِ هُوَ الهُْدَی وَ لَئن اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُم بَعْدَ الَّذِی جَاءَکَ مِنَ الْعِلْم مَا لَکَ مِنَ اللَّهِ مِن وَلی وَ لَا نَصِیرٍ
یهود و نصاری هرگز از تو راضی نمی‌شوند مگر وقتی که از کیش آنان پیروی کنی بگو تنها هدایت، هدایت خدا است و اگر هوی و هوس های آنان را پیروی کنی بعد از آن علمی که روزیت شد، آن وقت از ناحیه خدا نه سرپرستی خواهی داشت و نه یاوری. [۲۲]
– در حال کید وفریب:
إِن تمَسَسْکُمْ حَسَنَهٌ تَسُؤْهُمْ وَ إِن تُصِبْکُمْ سَیِّئَهٌ یَفْرَحُواْ بِهَا وَ إِن تَصْبرِواْ وَ تَتَّقُواْ لَا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْا إِنَّ اللَّهَ به ما یَعْمَلُونَ محُیط. : اگر خیری به شما برسد آنها ناراحت میشوند و اگر مصیبتی برسد خوشحال می‌گردند و شما اگر صبر کنید و از خدا بترسید، کید آنها هیچ ضرری به شما نمی‌زند که خدا به آنچه می‌کنید، احاطه دارد. [۲۳]
۳-۳آسیب شناسی استفاده از ماهواره از نظر صاحب نظران در این زمینه
۳-۳-۱ بحران گذار در خانواده ایرانی
خانواده به عنوان امن ترین حریم حیات انسانی کارکرد خود را از دست داده است . دیوارهای این حریم به روی همه باز شده است. عصری که به نام عصر ارتبا طات نام گرفت تأثیر خود را بر این چهار دیواری گذاشت و آن را از اختیاری بودن محض بیرون آورد. امواج رادیو وتلویزیون واین اواخر، ماهواره وتلویزیون کابلی واینترنت و… به خانه های خانواده های گرم و صمیمی سرازیر شد وآنها را با انواع مختلف سلیقه ها، فرهنگ ها وهنجارها در قالب برنامه های سیاسی، اجتماعی وفرهنگی آشنا کرد.[۲۴] خانواده جدید چنان ابعادی یافته که هرگز در تاریخ نداشته است. افراد خانواده عادت کردند که با تاریکی هوا در خانه جمع شوند وبه رادیو یا تلویزیون گوش فرا دهند . این روند نیز روز به روز به سمت فردی شدن سوق پیدا کرده است به طوری که افراد خانواده با کامپیوتر واینترنت وروزنامه و… به صورت فردی، سرخود را گرم می کنند. خانواده با وجود داشتن ویژگی های مختص خود که برای سلامت جســم وروح انسان ها در تمامی جوامع مفید بوده است در معرض تهدیدهای بسیاری است. تجربه نشان داده است که تمدن هایی که به خانواده اهمیت نداده اند وبحران ایجاد شده در خانواده ها را به جامعه منتقل کرده اند دچار بحران تمدنی شده اند.[۲۵] هیچ آسیب اجتماعی وجود ندارد که بتوان خارج از چارچوب خانواده متصور شد ، در تحقیقی که در کانون اصلاح وتربیت انجام دادیم مشخص شد تمام کودکان- بدون هیچ استثنا- مشکل خانوادگی داشته اند. توجه به خانواده، توجه به سرنوشت بشر است. فرزندان را می توان پدران بشر تلقی کرد. وقتی کودکان از درون یک خانواده بیمار برخیزند قطعاً نمی توانند در ساختن جامعه جدید توانمند باشند. در جامعه جدید، خانواده به عنوان میراث مهم سرنوشت ساز، دچار مسائلی شده که در نتیجه آن، انواع دیگر خانواده به وجـود آمـده اسـت. از جمله این انـواع خانـواده ها می تـوان به خانواده هـای دور- زی، اضطراری وتفـقد یافته اشـاره کـرد. در توضیـح خانـواده های دور- زی می توان گفت : در این نوع، اعضای خانواده دور از هم زندگی می کنند پدر در شهری بزرگ وبدون همسر وفرزندانش زندگی می کند وناچار است در سال، دو-سه بار بیشتر همسرش را نبیند. کارگران ساختمانی از این دسته هستند که هم در سطح ملی وهم در سطح بین المللی مطرح اند. متأسفانه تعداد این نوع از خانواده ها در ایران رو به افزایش است. افراد با وجود اینکه نیاز های عاطفی دارند نا چارند دور از هم زندگی کنند. خانواده ای که به ظاهر سر پا وسالم است ولی فضای آن خالی از محبت است، خانواده اضطراری است. این نوع از خانواده ها در ایران بسیار زیاد است. عواطف انسانی که دل ومیل افراد را در خانواده قرار می دهد در این خانواده ها مشاهده نمی شود. خانواده های اضطراری اگر چه در ابتدا به اضطرار، دور هم جمع نمی شوند اما به مرور زمان ، زن چاره ای جززندگی با شوهر به خاطر عدم اشتغال یا تحصیلات کافی و… ندارد ودر جوامعی که طلاق یک امرپیچیده وسخت است خانواده اضطراری بیشتر ظهور می کند. در این شرایط، خانواده از یک گروه نخستین به یک گروه ثانویه تبدیل می شود. ارتباطات به جای بعد عاطفی، بعد قرار دادی می یابند. در نتیجه پسر به خاطر تنبیه یا انتقام از پدری که بر سر سفره اش غذا خورده به دادگاه شکایت کرده واو را به زندان می اندازد. این پدر بعد ها همین کار را با فرزندش انجام می دهد وخانواده بدون عواطف را تبدیل به پادگان می کند. این جامعه شناس توضیح می دهد: وقتی در جامعه ای مهریه های سنگین در نظر گرفته می شود ومسائلی چون به روز سازی مهریه، تقسیم اموال بعد از طلاق وبیمه مهریه و… مطرح می شود خانواده های نا سالم به ظاهر سرپانگه داشته می شوند ولی از درون دچار پوسیدگی می شوند. نوع دیگر از خانواده که در جامعه ایران امروز به وجود آمده خانواده های تفقدی است. در این خانواده هرم قدرت افقی شده به حدی که خانواده تبدیل به سرا شده است. هر کس کلید آپارتمان خود را دارد وبا اینترنت وکامپیوتر و… خود سرگرم است.[۲۶] اعضای خانواده همدیگر را در آشپز خانه می بینند. اما خانواده نیز به مانند سایر پدیده های اجتماعی، دائماً در حال تغییر است. خانواده های ایرانی نیز از این حیث مستثنی نیستند. بعد خانوار در این سال های اخیر به دلیل کاهش موالید رو به کاهش است. در چشم انداز ۲۰ ساله، ایران با ساختارجدیدی از خانواده رو به رو خواهد شد ولی الآن خانواده ایرانی در حال سپری کردن دوره گذار یا انتقالی است. در این دوره، زنان به دنبال اشتغال در خارج خانه اند، مردان که نان آوران خانه بودند نقششان کم رنگ تر می شود،فرزندان کمتر از حرف والدین تبعیت می کنند، فرزند سالاری به جای پدر سالاری حاکم است، خانواده ها سعی می کنند امکانات لازم برای تحصیلات فرزندانشان فراهم کنندو… به گفته این جامعه شناس، در گذشته به خاطر اینکه میزان دانش وارتباطات افراد کم بود، والدین با فرزندانشان تفاوتی نداشتند اما در حال حاضر خیلی از بچه ها به خاطر دسترسی به اینترنت، ماهواره وفیلم، خانواده خود را قبول ندارند. وی با اشاره به اینکه پدیده شکاف نسل ها در جامعه ما باز است می گوید: شاید یک سری از ناهنجاری هایی که در سطح جامعه ودر قالب بودن با دوستان وهمسالان خود را نشان می دهد، ناشی از همین تفاوت است. مسائل اقتصادی در به وجود آمدن خانواده های کنونی در ایران بسیار تأثیر گذار می باشد.افزایش تورم از یک سو ومصرف گرایی نسل جدید، جوانان را با خانواده ها وارد جدال کرده است. این جدال یا جوانان را دچـار سرخوردگی می کنـد یا آنـها را به سمت بی بندوباری های موجود در جامعه می کشاند. [۲۷]
۳-۳-۲ به عنوان چشم های شیطانی
در راستای علــت استفاده از برنامه های نا مناسب ماهواره در میان برخی از خانواده ها می توان مثال معروفی را مطرح کرد که بسیار قابل تداعی است وآن اینکه همه می دانند مصرف سیگار برای سلامتی انسان وحتی اطرافیان مضر است ولی بسیاری از افراد وحتی بعضی از پزشکان نیز سیگاری هستند وقدرت ترک آن را ندارند. ماهواره ها نیز اگر چه بر خلاف سیگار در کنار سایر اختراعات بشری فواید بی شماری خصوصاً در بخش های علمی وتحقیقاتی هواشناسی و… دارد اما آنچه که امروزه در سطح جامعه از آن به عنوان برنامه های ماهواره نام برده می شود همان امواج شیطانی است که حقیقتاَ موضوعات آموزنده آن در حداقل جایگاه قرار دارد.[۲۸] همچنین چون عمده مردم ما هم مسلط به زبان خارجی نیستند (شبکه علمی ماهواره ها با زبان های خارجی پخش می شود) مراجـعه عمـده استفاده کنندگان از برنامـه هـای ماهـواره ای یا به برنامه های ماهواره ای فارسی زبان است که بودجه وبرنامه های آن از سوی قدرت های سلطه گر تأمین می شودو بازی گردانی آن هم به عهدۀ سلطنت طلبان وگروه های مجذوب فرهنگ غربی می باشد ویا آلوده به صحنه های سکس و… که در هر دو حالت نگاه و رویکرد علمی هیچ جایگاهی ندارد. واقعیت این است که امروزه رسانه ها در همه کشور های جهان نقش بسیار ویژه ای در پیدایش تحولات اجتماعی وفرایند شکل گیری نگرش ها ودیدگاه ها ایفا می کنند ودر ایجاد بخش مهمی از ساختارها ،هنجارها وارزش ها وضد ارزش ها هم سهم وجایگاه بسیار مهمی دارند. از این رو خانواده ها باید به ارزش های همان رسانه ها نیز دقت کنند تا مطمئن شوند اطلاعاتی که از آن رسانه ها به دست خانواده خصوصاً فرزندان می رسد از مجاری مطمئن وسالمی می باشند.[۲۹] نکتۀ دیگری که نباید فراموش کرد این که وظیفۀ آدمی برای حفظ سلامت نفس بسیار مهم وحساس است وهمان طور که یک غذای مسموم می تواند انسان ها را بیمار و حتی از بین ببرد. یقیناً برنامه های خاص ماهواره ای هم می تواند یک فرد یا اجتماع را هم بیمار ونابود سازد کما اینکه همه ما در این باره نمونه های فراوانی سراغ داریم واگرریشه بسیاری از بزه ها وناهنجاری های اجتماعی را که اکنون در سراسر دنیا تقریباً به یک شیوه انجام می شود جستجو کنیم در خواهیم یافت که همه آنها از یک آبشخور به نام ماهواره ها سر چشمه گرفته اند. البته همین ماهواره ها هم خبر های نا گواری را حتی از کشورهای غربی به گوش ما می رسانند که چنان سرنوشتی اگر نصیب هر ملتی شود نابودی آن در آینده ای نه چندان دور قطعی خواهد بود.[۳۰] افزایش شدید آمار کودکان نامشروع، کاهش زاد وولد، رسوایی های اخلاقی مقامات و شخصیت های به اصطلاع درجه اول این کشورها، افزایش شدید مصرف مشروبات الکلی، قرص های اکس، افزایش افسردگی وشمار خودکشی وقتل گسترش باندهای فساد وفحشا وقاچاق زنان وکودکان و… همه وهمه خبرهای ناگواری است که حتی اعتراض اندیشمندان غربی راهم در پی داشته است وجامعه شناسان وطرفداران حریم خانواده واخلاق را در کشورهای غربی نگران کرده است. البته این روند به تزاید مفاسد اجتماعی در غرب چیز تازه ای نیست و بوی عفن مفاسد اخلاقی سال هاست که از جوامع غربی به مشام جهانیان رسیده اما ماهواره ها به عنوان بالهای شیطانی این آفت ها را برای عموم جهان خصوصاً ملت های مسلمان ترویج می کنند زیرا می دانند رعایت اصول اخلاقی ودوری از مفاسد اجتماعی یکی از دستورات مترقی شرع اسلام به شمار می رود وشکست چنین سدی از اهداف اصلی بانیان رواج مفاسد اخلاقی از طریق ماهواره واینترنت است که بعنوان یکی از ابزارهای قوی اطلاع رسانی آن رابه انواع واقسام روش ها به کار می گیرند. در داخل مرز خود نیز اگر حقیقتاً از اغلب افرادی که بپرسیم واقعاً به چه دلیل از ماهواره استفاده می کنند چند درصد خواهند گفت فقط با نیت کسب اطلاعات علمی به سراغ ماهواره رفتند چند درصد از افرادی که ماهواره دارند مسلط به یک زبان عربی یا انگلیسی هستند وسوال های متعدد دیگر. اگر چه توجیه این افراد برای استفاده از برنامه های ماهواره ای کسب اطلاعات علمی است اما اطلاعات علمی به آسانی از طریق ادارات وسازمانها و مراکز اطلاع رسانی دانشگاهها ومراکز آموزش عالی قابل دست یابی است وهیچ فردی تاکنون برای کسب اطلاعات علمی در کشور در مضیقه نبوده است . [۳۱]
۳-۳-۳ سست شدن بنیان خانواده
ازدیگر تبعات حضور بدون کنترل وحتی با کنترل ماهواره بر خانواده است ورود ماهواره به خانه را می توان به منزله ورود یک فرد نامحرم ولاابالی دانست که دوست ناباب برای فرزندان است، درصد د اختلاف افکنی بین زنها وشوهرهاست، به ناموس افراد چشم طمع دارد، دین افراد را می گیرد، مرزها وحریم های خانواده را می شکند، به آسانی حقیقت های سیاسی واجتماعی را وارونه جلوه می دهد، دزد وقت افراد است واگر بتواند حتماً سـرک هــم به کیف پول افراد خواهد زد، خرید ماهواره به منزلۀ دعوت این فرد ناباب به منزل هاست. مجاز شمردن خیانت زن به شوهر وزشتی زدایی از روابط قبل از ازدواج وحتی حاملگی بدون روابط قانونی، اهانت به والدین وبی توجهی به آنها ، نفوذ جادو وطلسم در زندگی روز مره بازیگران همه وهمه باعث شده فیلم ها وسریال های ماهواره به طور هدفمند عفت واخلاق اجتماعی را نشانه- گیری کنند. [۳۲]
۳-۳-۳-۱ دختران فراری
از مهم ترین کارکردهای سریال ها وفیلم های پخش شده در ماهواره، آزادی در خارج از خانه هاست، به این معنا که افراد مخصوصاً دختران جوان را که به صورت سنتی وفرهنگی در خانواده ها با محدودیت هایی رو برو هستند را دچار حس زندانی بودن در خانه می کنند. این فرآیند روانی به صورت خیلی ساده با مقایسۀ دختران موفق یا آزاد سریال ها وفیلم ها،وضعیت دختران قربانی در ذهن وی شکل می گیرد، کم کم با عدم مدیریت صحیح در خانواده ها تبدیل به یک عقده ودر نتیجه فرار یا رویگردانی دختران جوان از فضای امن خانه می گردد. چنین پدیده ای در خانواده های که از ساختار درستی برخوردار نیستند شدیدتر است.[۳۳]
۳-۳-۳-۲ بدحجابی وزنان خیابانی
طبیـعی است کـه وقـتی در خانواده ها، بدون هیچ محدودیتی اعضای خانواده پای ماهواره می نشینند وفیلم هایی را می بینند که برای خانواده مناسب سازی نشده است، وبی حجابی در آن به عنوان یک امر عادی موج می زند. به مرور از حجاب ارزش زدایی شده وزنان خانواده ترجیح بدهند که با حجاب کم رنگ تر یا احیاناً بی حجاب در جامعه حضور پیدا نمایند این مسئله باعمومی تر شدن بی حجابی وحتی استقبال نامحرمان از حضور بی حجاب زنان در جامعه تبدیل به ایجاد فضای خودنمایی برای نامحرمان ودر ادامه روند دور شدن از دیده شدن در خانواده تبدیل به پدیده زنان خیابانی یا شکل گیری روابط نا مشروع بین افراد متأهل می گردد. نمونۀ زشت این آسیب را می توان در بین زنان جوانی دید که علی رغم متأهل بودن با آرایش های بسیار زننده به همراه دختر کوچکشان که وی نیز آرایش شده است در خیابان ها دید، زنانی که از بروز دادن رفتارهای دوستانه با مردان نامحرم در خیابان ها هیچ ابائی ندارند.
۳-۳-۳-۳ تأثیر منفی بر روابط بین افراد، اختلاف خانوادگی وشکستن حریم های خانواده
وقتی افراد در برنامه های ماهواره می بینند که افراد چقدر با انزواطلبی وحتی مقابله با افراد خانواده اشان ویا حتی خیانت به آنها می توانند موفق باشند، این خانواده را به سوی اختلافات داخلی، کم اهمیت شدن نقش پدر، ایجاد اختلاف بین زوجین ودوری فرزندان از والدین می کشاند. یا در سوی دیگروقتی که پدر یا مادری به همراه پسر یا دختر جوانشان نظاره گر تصاویر فیلمی هستند که در آن یک معاشقه ولو خفیف صورت گیرد، همین مسئله موجب از بین رفتن پرده های حجاب بین افراد خانواده ودر نتیجه شکستن قبح افعال می گردد. تنها خدا می داند که در خانواده ای که قبح افعال شکسته شده باشد، چه اتفاقات بدی رخ خواهد داد. حضرت علی در مورد حیا فرمود. الحیاء فعل القبیح یعنی حیا از از انجام افعال قبیح جلو گیری می کند. وواضح است که در نبود حیا وشکسته شدن حریم خانواده چه اتفاقات شومی رخ خواهد داد.
۳-۳-۳-۴ ترویج هوس خواهی و تنوع طلبی
آنچه در سریال ها وفیلم های نمایش داده شده در ماهواره مشاهده می شود، بازیگرانی هستند که صرفاً به خاطر زیبایی هایشان جلوی دوربین ها حاضر می شوند، ودر سرتاسر پخش برنامه، زیبایی های ظاهری وجسمی شان به صورت بسیار پر رنگ نمایـش داده می شـود به گونه ای که محرک شهوات افراد باشد. در طرف دیگر قضیۀ عموم سریال ها وفیلم هایی که برای مخاطب ایرانی و مسلمان ماهواره آماده سازی می شود، سعی می شود که در آن برای افراد حق چشیدن روابط دیگر علاوه بر روابط زناشویی را محفوظ بداند. همین مسئله علی الخصوص در مردان موجب این می گردد که حتی برای تفریح که شده به دنبال رفع عطش تنوع طلبی شان باشند. وحتی اگر به دلایل خود داری از انجام اعمال خارجی اعمال، خود داری کنند، ولی ذهنشان درگیراین مسئله باشد. کمترین اثر این آسیب کم رنگ شدن رابطۀ عاشقانه بین زن ها وشوهر ها وعدم رضایت وتمایل جنسی خواهد بود. در حوزۀ فردی هم مهم ترین آسیب های ماهواره در حوزۀ فردی و شخصیتی و تشتّت ونا آرمی فکری وعدم امنیت روانی، عدم اعتماد به اطرافیان ودروغگو دانستن همه یا اکثر افراد، ایجاد روحیۀ دو گانگی شخصیتی در دراز مدت وبروز ناهنجاری های فردی واجتماعی، القای افسردگی وغم ونا امیدی به ویژه در بین جوانان، سیاه نمایی ومسموم کردن جوّ فکری ،همچنین ترویج هیجان کاذب خصوصاً در ابعاد سیاسی واحساسی انسان می باشد. همچنین مهم ترین آسیب های ماهواره در بحث فرد در خانواده تضعیف ونا دیده گرفتن پیوند ،حق مسلم زناشویی، القای تجربه به چندین باره عشق توسط زن ومرد حتی بعد از ازدواج، بی فرهنگ وبی کلاس معرفی کردن والدین دارای فرهنگ سنتی واصیل، القای موضوع که عشق گمشدۀ هر فرد،دنبال او می گردد ومعرفی دوست دخترها ودوست پسرها به عنوان دوستان خانوادگی ونه تنها به عنوان عاشق ومعشوق می باشد.[۳۴]
۳-۳-۴ تأثیربر فرهنگ وهویّت اجتماعی بدون در نظر گرفتن جنسیت(دختر یا پسر )
پس از ورود تلویزیون های ماهواره ای به فضای فرهنگی جوامع به ویژه جوامع درحال توسعه ، جامعه شناسان به آثار و پیامدهای آن توجه کردند ونشان دادند که آثار آن بر جامعه وتغییر و تحولاتی که قادر است بر روی جامعه و فرهنگ آن انجام دهد گوناگون است. به همین دلیل در اینجا از فرضیات ونتیجۀ تحقیقی که این زمینه انجام شده است استفاده می کنیم .
آیابـین افرادی که از ماهـواره استـفاده نمـی کنند، افرادی که استفاده کمی از ماهواره می کنند وافرادی که استفاده زیادی از ماهواره می کنند از نظر جنس تفاوت وجود دارد؟
همانند سازی پایین آوردن سطح درک عمومی از هنر وهمچنین حذف موفق هرگونه مخالفت با فرهنگ توده ای است. این رسانه در کشور ما تابع همان وضعیت دوپارۀ جغرافیایی وتفاوت فرهنگی است. نگاهی به بخش عظیمی از برنامه های تلویزیون ماهواره ، که مخصوص جوانان تهیۀ وپخش می شود ، نشان می دهد که این محصولات چگونه در کار تولید شکلی آرمانی از زندگی هستند. هویت فردی و اجتماعی در اجتماعات و جامعه های که زیر نفوذ این وسایل ارتباطی اند ، در مسیر فرا ملیتی شدن ، دگرگون شدن ، متزلزل شدن ودگرگون شدن حرکت می کند. مفهوم سرمایۀ فرهنگی ، به عنوان بخشی از ترجیحات ، انتخاب ها ، سلائق ذوقی و تعلقات ، یکی از عناصر فرهنگی هویت اجتماعی است ، که بنا به مفروضات این مطالعه ، بخش مهمی از سرمایۀ فرهنگی ، در جوامع معاصر که زیر تأثیر فرایند جهانی شدن در سایۀ رشد و گسترش وسایل ارتباط جمعی است از برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای نشأت می گیرد. این شبکه ها عبارت اند از شبکه های خارجی با برنامه هی متنوع علمی ، تحقیقاتی ، ورزشی ، تفریحی ، تجاری ، وشبکه هی فارسی زبان ، که اخیراً به خیل وسیع آن ها پیوسته اند، و سرمایۀ فرهنگی تماشاگران خود را تأمین می کنند. در این راستا نتایج تحقیق نشان می دهد که دانشجویان دختروپسری که از ماهواره استفادۀ کم یا زیادی می کنند دارای سرمایه فرهنگی متمایزتر و متفاوت تر ، نسبت به دانشجویان دختر وپسری که از ماهواره استفاده نمی کنند هستند. به عبارت دیگر ذوق وسلیقۀ هنری به عنوان منبعی برای تعریف هویت اجتماعی و تمایز اجتماعی ، برای همه به یکسان شناخته شده یا مورد بهره برداری نیست . [۳۵]بنابراین جوانان دانشجویی، که در دورۀ انتقال به بزرگسالی وبلوغ اجتماعی قرار دارند، زیر تأثیر برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای قرار می گیرند و به همین دلیل دغدغۀ هویت وتمایز برای آنان مسئله ای حساس واساسی است و می توان انتظار داشت که در این دورۀ سرشار از ابهام وعدم تعیین، کلیۀ منابع وامکانات تعریف یک هویت متمایز وفردیت مستقل تا به انتها مصرف شود. در این بین میزان اهمیتی که دختران وپسران به مقوله های مختلف مدیریت بدن می دهند به وضوع متفاوت است. اگر شیوه های مدیریت بدن را به مثابه روشنی برای به نمایش درآوردن هویت فردی واجتماعی بدانیم، می توانیم تفاوت های فوق را به صورت فرضیه ای توضیح دهیم. [۳۶]با توجه به مفهوم «نمایش» واضح است که تنها قسمت های بیرونی بدن- هرآنچه که طبق فرهنگ یک جامعه جزء قسمت های قابل رؤیت تعریف می شود کانون فعالیت اجتماعی است. بدین معنا که دانشجویان پسرودختری که از ماهواره استفاده کم یا زیاد می کنند اهمیت بیشتری به مدیریت بدن در مقایسه با دانشجویان دختر وپسری که از ماهواره استفاده نمی کنند می دهند واز این طریق هویت اجتماعی متمایزی در زمینۀ پوشش ،آرایش، مد وکلاً مدیریت بدن پیدا می کنند که به طبع با ارزش ها وهنجارهای جامعه واقعی فرد متمایز است. نتیجه این دوگانگی ساختاری رسانه ها، دوگانگی ساختار اجتماعی ونا به سامان شدن جامعه وبه ویژه متزلزل شدن بنیان های دینی واعتقادی نسل جوان است. به نظر می رسد تجلی دوگانگی مذکور ورسانه های مرتبط با آن وکسانی که به این وسایل جدید ارتباطی واطلاعاتی دسترسی دارند، قابل ملاحظه تر است، چرا که رسانه های مذکور نوعی مناسبات جدید ایجاد می کنند که در این مناسبات انسان ها بیش ازپیش گوشه گیر، منزوی وکم تحرک شده وکم کم از زمینۀ عملی زندگی خود دور می شوند. چگونگی ارتباط میان استفاد از برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای ومیزان دینداری پاسخگویان با توجه به داده های تحقیق می توان دید که به نسبت افزایش استفاده از برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای میزان دینداری کاهش می یابد. بدین معنی که دانشجویان دختر وپسری که از ماهواره استفاده کم یا زیاد می کنند دارای دینداری ضعیف تری نسبت به دانشجویان دختر وپسری که از ماهواره استفاده نمی کنند هستند.این در حالی است که در داخل ایران تعداد کثیری از خانواده ها به رسانه های نوین اطلاعاتی وارتباطی ، به ویژه شبکه هی ماهواره ای دیجیتال خارجی وفارسی زبان دسترسی دارند واز برنامه ها استفاده می کنند. مسئلۀ مهم در اینجا این است که از این عده، بیشترین افرادی که از این برنامه های شبکه های ماهواره ای استفاده می کنند نوجوانان وجوانان هستند. بیشتر آنان در سنین رشد ومراحل شکل گیری هویت فردی واجتماعی اند که در معرض برنامه های شبکه های ماهواره ای قرار می گیرند. آنان کم کم دغدغه ها، ذهنیت ها، هویت ها، شخصیت ها و مسائل مشابه مطرح در برنامه های این شبکه های ماهواره ای، را که عمدتاً مبتنی بر مسائل افراد وجوانان کشورهای توسعه یافته است، پیدا خواهد کرد. در اجتماع مجازی با آنان یکپارچه ومتجانس خواهند شد. اقتدار خانواده سنتی، که هنجارها و ارزش های این خانواده یکی از مؤلفه های تعیین کنندۀ نظام شخصیتی و هویتی بوده است، تضعیف می شود ویا دگرگونی این نهاد با بهره گرفتن از برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای و به موازات بی ثبات شدن تمامـی شالوده های ساختـاری هویت فردی واجتماعی می تواند پیامدهای مهمی در تعریف هویت اجتماعی افراد از هویت خویشتن وعدم انسجام هویت اجتماعی افراد داشته باشد. لذا در جوامع معاصر، جوانان، فرایند اجتماعی شدن را بیرون از الگوهای سنتی خانوادۀ پدرسالار وبیشتر زیر تأثیر رسانه ها می گذرانند واز همان سنین آغازین با لزوم انطـباق با وضعیت های متفاوت و نقش های متفاوت بزرگسالی روبه رو می شوند. به زبان جامعه شناسی، فرایند جدید رسانه های به خصوص برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای تا حدودی هنجارهای نهاد خانواده پدرسالار را کم رنگ و نقش های درون خانواده را متنوع می کند.[۳۷] تحول در خانواده سنتی به صورت جدایی فزاینده ابعاد مختلفی، که قبلاً درخانواده پدرسالار در کنار یکدیگر قرار داشتند، بروز نموده است. از آنجا که خانواده سنتی و هنجارها و ارزش های این خانواده یکی از مؤلفه های تعیین کنندۀ نظام شخصیتی و هویتی افراد بوده است، تضیف یا دگرگونی این نهاد به موازات بی ثبات شدن تمامی شالوده های هویت فردی و جمعی می تواند پیامدهای مهمی در «باز تعریف» و فقدان انسجام هویت ها به ویژه هویت اجتماعی جوانان داشته باشد. بدین معنا که بین میزان پذیرش اقتدار خانواده سنتی در بین دانشجویان دختر و پسری که از ماهواره استفاده نمی کنند با دانشجویان دختر و پسری که از ماهواره استفاده کم یا زیادی می کنند تفاوت معنا داری است.یعنی دانشجویان دختر یا پسری که از ماهواره استفاده کم یا زیادمی کنند نسبت به دانشجویان دختر یا پسری که از ماهواره استفاده نمی کنند پذیرش کمتری از ایدئولوژی واقتدار خانواده سنتی دارند. لذا این تحولات در درون خانواده سنتی زیر تأثیر استفاده از برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای نگرش ها و ارزش های بنیادی خانواده سنتی را دچار تحول و دگرگونی می کند. [۳۸]
اکنون یکی از مناقشه های عمدۀ جامعه شناسی معاصر این است که مفهوم طبقه یا پایگاه اقتصادی – اجتماعی و موقعیت اقتصادی یا سرمایۀ اقتصادی قدرت تبیین خود را در هویت بخشی به کنشگران درحال از دست دادن است. به عبارت دیگر، گروه بندی های مبتنی بر فعالیت های تولیدی و شغل و موقعیت اقتصادی نمی تواند تشابه و تفاوت در خصوصیات فرهنگی، اجتماعی، رفتاری، اعتقادی و هویتی را توضیح دهد. سخن گفتن از خصوصیات فرهنگی، عقاید و ارزش ها و رفتارها و نگرش های متمایز گروه های اجتماعی، به معنای سخن گفتن از « هویت اجتماعی » آنان است. به هر حال در اینجا هدف شناخت و نشان دادن این واقعیت است که در دورۀ مدرنیته نقش عوامل ساختاری چون پایگاه اقتصادی – اجتماعی و سرمایۀ اقتصادی با دگرگون شدن شالوده های سنتی جامعه و ایجاد مراجع هویت ساز غیر سنتی در شکل دهی به هویت اجتماعی افراد کم رنگ می شود. لذا مشاهده می شود بین هویت اجتماعی دختران دانشجو و پایگاه اقتصادی – اجتماعی و سرمایه فرهنگی شان تمرکز آن چنانی در یک رده اجتماعی در رابطه با یک نوع هویت اجتماعی خاصی مشاهده نمی شود. پس می توان گفت که در جامعه در حال گذار ما دیگر تعلقات اجتماعی و طبقاتی و ساختارهای انتسابی سنتی نمی توانند نقش اساسی را در شکل دهی به هویت اجتماعی دختران و پسران دانشجو به عهده گیرند. [۳۹]
در نهایت اینکه فرضیه ها، که در بین سه گروه از آزمودنی ها که از نظر متغیر پایگاه اقتصادی – اجتماعی تفاوت وجود دارد، تأیید، نمی شود. همچنین این فرضیه که بین سه گروه از آزمودنی ها، که از نظر استفاده از برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای و داشتن ماهواره مثل یک دهۀ گذشته نماد مخصوص و متعلق به طبقات بالا وخانواده های با منزلت اجتماعی بالا و سرمایه اقتصادی بالا نیست بلکه یافته های این تحقیق حاکی از آن است که دختران و پسران دانشجو متعلق به منزلت های بالا رو به بالا، بالا رو به پایین، متوسط رو به بالا، متوسط رو به پایین، پایین رو به بالا و پایین رو به پایین وبا هرنوع سرمایه اقتصادی از این نوع تکنولوژی ارتباطی در درون خانه های خود به راحتی استفاده می کنند. در مورد ارتباط جنسیت با متغیرهای ماهواره، میزان دینداری، مدیریت بدن، سرمایه فرهنگی، پذیرش اقتدار خانواده سنتی، پایکاه اقتصادی – اجتماعی و سرمایۀ اقتصادی حاصل تحقیق نمایان گراین است که بین سه گروه از آزمودنی ها، از نظر جنس تفاوت وجود دارد، تأیید نمی شود. یعنی باتوجه به تحقیق نمی توان گفت که دختران دانشجو نسبت به پسران دانشجو بیشتر از ماهـواره استـفاده می کنند یا وقت و زمان بیشتری را صرف تماشای برنامه های ماهواره می کنند.[۴۰] همچنین تفاوت معناداری بین جنس با متغیرهای سرمایه فرهنگی، پایگاه اقتصادی – اجتماعی و سرمایه اقتصادی وجود ندارد. اما تفاوت معناداری بین جنس با متغیرهای میزان دین داری، پذیرش اقتدار خانواده سنتی و مدیریت بدن وجود دارد. بدین معنا که یافته های این تحقیق حاکی از این است که بین ارزش ها و هنجارها مورد قبول والدین با ارزش ها و هنجارهای متفاوت که در سطح جهان تبادل اطلاعـات می کنند و تعامـل دارند یکپارچه می سازد. افراد، گروه ها و ملیت های مختلف را در جامعۀ دیگری غیر از جوامع ملی و واقعی خودشان متعهد می سازد و هویت اجتماعی جدیدی را برایشان بر ساخت و تعریف می کنند.[۴۱]
۳-۳-۵ ویران کردن بنیان خانواده
در خانواده با معیارهای اسلامی، مرد احساس مسؤولیت عمیقی در قبال اعضای خانواده‌ی خود دارد و خود را موظف به حفظ حریم خانواده میداند و این تلقی باعث تعهد مرد به بانوی خانۀ خود و فرزندان برای تأمین نیازهای آنها میشود. در برنامههای ماهوارهای مرد خانواده به عنوان یک فرد مطرح میشود که امیال فردی‌اش معیار رفتارهای او هستند. چنین فردی خود را متعهد به دیگر اعضای خانواده نمی‌داند و خودِ او مقدم بر تمام مناسبات خانوادگی است و برای تأمین امیال و نیازهای خود میتواند روابط مقدس خانوادگی را زیر پا بگذارد. چنین مردی مطلوب زن ایرانی و غیرتِ زنانه‌ی او نیست و لذا مرد خانواده را تکیه‌گاه محکم خود و فرزندانش می‌خواهد.از سوی دیگر برنامههای ماهوارهای زن را نیز به همین ترتیب یک فرد تعریف میکند که امیال او مقدم به هر فرد دیگر از جمله اعضای خانواده است. چنین زنی نیز مطلوب مرد در خانواده‌ی ایرانی با آموزه‌های اسلامی نیست که زن را مدیر منزل و مسئول تربیت فرزندان و تنظیم ارتباطات اجتماعی تلقی میکند. بر همین قیاس فرزندان در خانواده‌ی اسلامی دارای نقش‌ها و موقعیت‌های تعریف شده هستند که حقوق و تکالیفی را در رابطه با پدر و مادر و خانواده بعنوان یک نهاد به عهده دارند.[۴۲] برنامه‌ها و سریال‌های ماهوارهای این نقش‌ها را دگرگون معرفی میکنند و برای مثال یک دختر یا پسرِ جوان در خانواده‌ی غربی را آزاد از تعهدات به پدر و مادر و نهاد خانواده نشان می‌دهند. چنین تصویری باعث تعارض نقشی در فرد میشود و در حالی که فرهنگ و واقعیات زندگی او تکالیف دیگری برای او تعریف کردهاند و البته متناسب با این تکالیف، حقوقی نیز برای او در نظر گرفته‌اند که فرزند یک خانواده‌ی غربی از آنها محروم است. بر این اساس برنامههای ماهوارهای با تعقیب یک خط سیر فکری که مهمترین مفهوم آن «فردگرایی» است، سعی در بازاندیشی مناسبات خانوادگی دارد. اولین گام در این مسیر تعریف مجدد نقشهای اعضای خانواده است. در حالی که این نقش‌ها و حقوق و تکالیف تعریف شده برای آن، حاصل پیشینۀ دیرین خانواده در ایران بر اساس تعالیم اسلامی است و اجزای آن با هم انطباق یافته‌اند و به هماهنگی رسیده‌اند. بر این مبنا برخی از مهم ترین آسیبهای ماهواره برای خانواده و اعضای آن در کشور ما عبارتند از؛ ترویج فردگرایی، بازاندیشی نقش‌ها، تعارض فرهنگی، ناآرامی ذهنی و نارضایتی، که خود در میان زنان و مردان و فرزندان خانواده و نهایتاً بعنوان اعضای اجتماع، اثرات متفاوتی دارد. با تضعیف خانواده، تکیه‌گاه فرد و پایگاه اجتماعی و اقتصادی‌اش تضعیف میشود و باید پیش از نهادهای فرهنگی یا سیاسی، خود فرد جلودار مبارزه با عناصر بیگانه و متعدد به حریم خانواده‌اش باشد.[۴۳]
۳-۶ بررسی فقهی و حقوقی
در بیانی جامع تر و با بررسی فقهی و حقوقی موضوع می توان آسیبهای ماهواره را اینگونه بیان کرد
۳-۶-۱ بعد اعتقادی ( مثل اعتقادات، واجبات، حجاب و …):
نظر به اینکه تلنولوژی ماهواره بیشتر توسط کارشناسان مسیحی، یهودی و در بعضی موارد کارشناسانی بدون دینهای آسمانی راه اندازی و توسعه یافته است، کنترل و تسلط آنها بر شبکه های ماهواره بسیار بیشتر از مسلمانان شیعه می باشد لذا انعکاس مسائل اعتقادی آنها در ماهواره اغلب متناقض با اعتقادات ما می باشد که متاسفانه در موارد زیادی این کارها بصورت برنامه ریزی شده صورت می پذیرد.[۴۴]
۳-۶-۲ بعد فرهنگی:
برای تسلط به هر ملتی موثرترین راه تخریب فرهنگ آن ملت است.
بدین منظور برنامه هایی طراحی شده است تا فرهنگ مارا تخریب نماید که استفاده از این برنامه ها بسیار مضر و تاثیرات مخربی دارد. اما درصورت حذف این برنامه ها می توان آموزش هایی از فرهنگ ملت های دیگر داشت که در مسیر توسعه یار و یاور کشور ما باشند.
۳-۶-۳ بعد اجتماعی:
صرف زمان بیش از حد توسط ماهواره، در بلند مدت مانع از فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می شود به عنوان مثال زمانی که برای ورزش و یا کتاب خوانی می بایست اختصاص یابد در مقابل تلویزیون و ماهواره هدر رفته و در بلند مدت اثرات زیان باری برای اجتماع دارد.
۳-۶-۴ بعد تربیتی:
به طور کلی تلویزیون و ماهواره وسیله مناسبی برای تربیت نمی باشند فقط می توانند تقویت کننده و یا تضعیف کننده برنامه های تربیتی باشند که در حال اجرای آن می باشیم. لذا خانواده هایی که در این خصوص اموزشهای مناسب را دریافت ننموده باشند در معرض خطرات تربیتی خواهند بود.
۳-۶-۵ بعد اقتصادی:
برای بنگاههای اقتصادی این رسانه وسیله مناسبی برای توسعه تجارت می باشد و در این بین افراد سودجو نیز با بهره گرفتن از تکنولوژی های تصویری اقدام به فریب افراد و فروش محصولات بی کیفیت خود می باشند. ماهواره برای خانواده بار اقتصادی مناسبی نداشته بلکه هزینه هایی جهت تهیه، نگهداری و برق ماهواره به خانواده تحمیل می کند.[۴۵]
۳-۷ نتایج حاصل از بررسی فقهی و حقوقی موضوع
با بهره گرفتن از بررسی فقهی و حقوقی انجام شده به طور خلاصه می توان آسیبهای ماهواره را اینگونه بیان کرد.
استفاده از برنامه های ماهواره نیاز به فرهنگ سازی دارد که بدون آن درصد آسیب های آن بالا رفته و گاها غیر قابل مدیریت می شود[۴۶].به طور اجمال آسیب های زیر را می توان برای ماهواره برشمرد:
– کنترل آن دست بیگانه است.
– برنامه های آن بدون سانسور هست به خصوص در زمینه خشونت و سکسی و آموزش های جنسی.
جوانانی که روابط آزاد را تجربه میکنند، ترجیح می‌دهند مسئولیت یک زندگی و مخارج سخت آن را نپذیرند و از سویی تنوع‌طلبی و آزادی جنسی در روابط، آسیبهای دیگری از جمله فحشا و اعتیاد را در پی دارد و موجب به وجود آمدن بچه‌های بی‌سرپرست نیز می شود.
– سست کردن بنیان های خانواده و شکسته شدن حرمتها در بین اعضای خانواده.
کودک در این دوران بیشترین ظرفیت جذب اطلاعات را از محیط پیرامون دارد. شخصیت و آینده‌اش تحت تأثیر همین اطلاعات قرار می‌گیرد. باید تلاش کرد تا در دوران کودکی ناب‌ترین اطلاعات و معارف را در اختیار بچه‌ها بگذاریم. به عنوان مثال وقتی کودک در یک سریال ماهوارهای هیچ حریمی بین زن و مرد نمی‌بیند، بی‌مرزی برای او یک ضدارزش تلقی نمی‌شود و به آن عادت میکند و زمانی که به سن بلوغ و نوجوانی میرسد، بر اساس همین باور رفتار میکند.
– فرار روحی و روانی از خانواده .
– پر زرق و برق بودن برنامه های ماهواره و بالا بردن سطح توقعات به نحوی که افراد برای برآورده کردن این سطح از توقعاتشان روزانه ۱۶ ساعت می دود ولی باز هم از زندگیشان راضی نیستند.
– ازدیاد طلاق ها
– طغیان نیاز های جنسی
همانطور که بوی غذا می تواند اشتهای انسان را زیاد کند ابتذال جنسی هم دیدنش اثر می گذارد و هورمون جنسی را تحریک میکند و لو انجام ندهد
– خیانت ها در روابط زنا شویی وکاهش اعتماد میان همسران با تعلیم راه های خیانت به همسر
– عدم رضایت جنسی در خانواده از طریق افزایش مطالبات و توقعات جنسی
– بلوغ زود رس
– اختلالات فکری
– تغییر مرجعیت و مدیریت خانواده با تنزل دادن جایگاه پدر و مادر به همراه والدین ستیزی
– گسترش پوچگرایی
– کاهش انگیزه ازدواج
– ترویج فرهنگ فمینیستی
– عادی سازی سقط جنین
– ترویج همجنس گرائی
– ترویج فرهنگ غرب و سر خورده کردن از فرهنگ بومی
– الگو دهی غلط
– ترویج مد گرائی در پوشش و آرایش
– ترویج زندگی اشرافی
– تبلیغات ضد مذهبی به نام دوست یا دشمن
– اختلاف افکنی قومی و دینی شیعه و سنی
– ترویج مسیحیت و عرفان های کاذب
– خالی کردن جیب مردم به بهانه های مختلف از جمله: لاغری و بلند کردن قد و به وجود آمدن بیماریهای جانبی
۳-۸ نتیجه گیری و پیشنهادات :
الف)نتایج
در عصر حاضر را که عصر دوم رسانه ها و یا عصر ارتباطات می نامند. پیشرفت علوم و فناوری، چنان رشد سریعی دارد که توان مقاومت در برابر آن به سختی امکان پذیر است و راه اندازی شبکه های متعدد ماهواره ای در سراسر دنیا نیز می تواند موجب نوعی جنگ روانی عظیم گردد. حتی اگر بخواهیم ابعاد منفی را نادیده بگیریم و جنبه های مثبت موضوع مورد بحث را که ممکن است مفید وسازنده هم باشند در نظر آوریم، باز هم این واقعیت وجود دارد که کشورهای دریافت کننده امواج، هیچ گونه نقش و دخالتی در انتخاب برنامه نخواهد داشت و این امر برخلاف اصل حاکمیت دولت ها در عرصه حقوق بین الملل است.هدف شبکه های ماهواره ای تغییر الگوی نگرشی و رفتاری خانواده ها می باشد. این برنامه ها قصد دارند نوع تفکر و بینش سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ما را تغییر دهند و مصرف گرایی را میان تماشاگران نهادینه کنند. این نوع شبکه ها ابتدا مغز مخاطبان خود را تسخیر و در ادامه آنچه خود دوست دارند را به آن ها القا می کنند. شبکه های ماهواره ای به دنبال کانالیزه کردن جریان های فرهنگی هستند به این معنی که تمام جویبارهای کوچک فرهنگی به رودخانه اصلی که جهان بینی آن هاست منتقل شوند. این ها قصد دارند زبان، گفتار و بینش های خرده فرهنگ ها را تغییر دهند و به سمت فرهنگ غرب ببرند. القائات شبکه های ماهواره به مخاطبان خود تا حدی زیاد تأثیر گذار است که به هیچ عنوان نمی توان ا دعا کرد بزرگسالان ازآسیب های آن مصون هستند و تنها باید نوجوانان و جوانان را در این خصوص واکسینه کرد. سریال های ماهواره ای عاملی در تحول بسیاری از خانواده های ایرانی می باشند، زمانی که اعضای خانواده ساعت ها به مشاهدهْ برنامه های مختلف ماهواره از جمله سریال های خانوادگی می پردازند، رعایت بسیاری از ارزش ها از جمله حریم میان زن و مرد برای آن ها کم رنگ می شود؛ هم اکنون دختران و پسران جوان تحت تآثیر شبکه های ماهواره ای خیلی راحت بدون در نظر گرفتن جنس با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند، به گونه ای که شاهد افزایش ارتباطات نامشـروع خانوادگـی هستیم و ارزش هـای خانوادگـی که در پناه آن ارتباطات میان زن و مرد نامحرم محدود می شد، کنار گذاشته شده است. در اینجا باید خاطر نشان کرد که امروزه هیچ کشوری بی نیاز از جوامع و کشورهای دیگر نیست و ارتباط متقابل و تعامل سازندهْ دادوستدهای اقتصادی، فرهنگی، سیاسی از ضرورت های زندگی در جهان کنونی است. ما به ناچار، چه بخواهیم و چه نخواهیم، وارد این مرحله شدیم. ما نمی توانیم مرزهای خود را بر روی دیگران ببندیم، حتی اگر هم بخواهیم نمی توانیم این کار را بکنیم. به جای آن که جهانی شدن و رشد گسترده وسایل ارتباطات جمعی به خصوص شبکه های ماهواره ای را یک خطر تلقی بکنیم خود را برای مواجههْ منطقی با آن آماده کنیم. بنابراین جهت گیری هم گرایی جامعه شناسی معاصر به سمت پذیرفتن اهمیت روز افزون استفاده از ماهواره درپخش برنامه های تلویزیونی و امکان استفاده از صدها شبکهْ تلویزیونی و بالا بردن قدرت انتخاب افراد است، استفادهْ فزاینده از ماهواره ها به عنوان شاهراه در فرآیند هویت بخشی و شکل گیری آن در جامعه نقش پیدا می کنند.
تمهیدات جامعه و دولت در مقابله با معضل ماهواره
– برخورد قانونی در قالب جلوگیری از ورود دستگاه های ماهواره( دیش و رسیور و ال ام بی و….)
– برخورد قانونی در قالب جمع آوری و جریمه متخلفان مصرف کننده
– برنامه سازی و پخش آن در ساعات پر بیننده از تلویزیون ملی با هدف تقابل با ماهواره
– برنامه سازی با هدف فرهنگ سازی و آگاه سازی مردم از مشکلاتی که ماهواره می تواند به بار آورد
– راه اندازی شبکه های ماهواره ای فرا ملی با سیاست دفاع از آرمانهای اسلامی و مقابله با تحریف
– ضد تبلیغ به صورت بیلبوردهای خیابانی علیه ماهواره
-آگاهی بخشی به کودکان در مدارس
– ایجاد پارازیت در امواج ماهواره ای
– قفل کردن کانالهای مستهجن توسط خود خانواده ها
-منع کردن دسترسی به ماهواره توسط سرپرست خانواده
[۱] شیخ محمد حسن حرّ عاملی ،وسائل الشیعه جلد ۲۰ ص ۱۰۶
[۲] ثقهالاسلام ابی جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی ،اصول کافی جلد ۵ ص ۳۲۰
[۳] علامه مجلسی ،بحارالانوار جلد ۷۵ ص ۸۳
[۴] اصول کافی جلد ۵ ص ۵۵۹
[۵] شیخ صدوق علیه الرحمه علل شرایع ج ۲ ص ۳۴۸
[۶] سوره نور آیه ۱۹
[۷] آیت‌الله محمدتقى مصباح یزدى، ره توشه جلد اول ، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(قدس سره)، ۱۳۹۱ص۳۰۳
[۸] محمدی ری شهری، محمد میزان الحکمه جلد ۲ ص ۹۰۹
[۹] – سوره ص آیه ۲۶
[۱۰] نهج البلاغه خ ۱۰۹ ص ۱۶۰
[۱۱] سوره علق آیه ۶
[۱۲] علامه مجلسی، بحار الانوار ج ۲ ص ۳۰
[۱۳] – خیری ، حسن ، « دین ، رسانه ، ارتباطات اجتماعی » ، پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی ، قم ، چاپ اول ، ۱۳۸۹،ص۳۲
[۱۴] – نگارش ، حمید ، وگروهی دیگر ، « تبلیغ دین از منظر دین » ، زمزم هدایت ، قم ، چاپ اول ، ۱۳۸۳ . ص۵۲
[۱۵] سوره طه آیه ۱۲۴
[۱۶] سوره توبه آیه ۶۵
[۱۷] سوره نساء آیه ۸۳
[۱۸] سوره منافقون آیه ۴
[۱۹] سوره توبه آیه ۴۵
[۲۰] سوره توبه آیه ۴۵
[۲۱] سوره بقره ، آیه ۱۰۹
[۲۲] سوره بقره آیه ۱۲۰
[۲۳] سوره آل عمران آیه ۱۲۰
[۲۴] – خیری ، حسن ، « دین ، رسانه ، ارتباطات اجتماعی » ، پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی ، قم ، چاپ اول ، ۱۳۸۹ .ص۱۹
[۲۵] – فام ، زلفعلی ، وگروهی دیگر ، «بررسی تأثیر صنعت فرهنگ بر هویت اجتماعی با تاکید بر شبکه های تلویزیونی ماهواره ای » ، نشریۀ رسانه ، اطلاع رسانی وکتابداری ، شمارۀ ۷۶ (علمی – ترویجی )، زمستان ۱۳۸۷ . ص۸
[۲۶] – حسن زاده ، محمد ؛ رحمت الله فتاحی ، جریان جهانی اطلاعات و چشم انداز ملی ما. فصلنامه کتاب . دوره ۱۵ ، تهران ،شماره ۲ ، تابستان . ص۸۳ .
[۲۷] – اسماعیلی ،علی محمد ، «جنگ نرم در همین نزدیکی »،تهران ،انتشارات ساقی ، چاپ اول ، ۱۳۸۹ ،ص۴۵
[۲۸] -. هوور ، استوارت ، ترجمۀ مجید اخگر ، « برگزیدۀ دانش نامۀ دین ، ارتباطات و رسانه » هنر واندیشه ، قم ، چاپ اول ، ۱۳۸۸ . ص۱۵
[۲۹] – اسماعیلی ،علی محمد ، «جنگ نرم در همین نزدیکی » ص۴۸
[۳۰] – فام ، زلفعلی «بررسی تأثیر صنعت فرهنگ بر هویت اجتماعی با تاکید بر شبکه های تلویزیونی ماهواره ای ». ص۱۱
[۳۱] – زندی ، مجید ، «چشم های شیطانی ماهواره » ، نشریۀ جمهوری اسلامی ، ۱۴/۶/۱۳۸۵ .
[۳۲] – هوور ، استوارت ، ترجمۀ مجید اخگر ، « برگزیدۀ دانش نامۀ دین ، ارتباطات و رسانه » هنر واندیشه ، قم ، چاپ اول ، ۱۳۸۸ . ص۱۵
[۳۳] – هوور ، استوارت ، ترجمۀ مجید اخگر ، « برگزیدۀ دانش نامۀ دین ، ارتباطات و رسانه » ص۲۱
[۳۴] – هوور ، استوارت « برگزیدۀ دانش نامۀ دین ، ارتباطات و رسانه » ص۱۷
[۳۵] – اسماعیلی ،علی محمد ، «جنگ نرم در همین نزدیکی » ص۴۸
[۳۶] – فام ، زلفعلی «بررسی تأثیر صنعت فرهنگ بر هویت اجتماعی با تاکید بر شبکه های تلویزیونی ماهواره ای ». ص۱۲
[۳۷]- جبارلوی شیستری ، کاظم ، تهاجم فرهنگی –آسیبها و راهکارها ، جلد اول ،تهران ، انتشارات نگاه ،چاپ اول ،۱۳۸۲، ص ۱۵۹
[۳۸] – اسماعیلی ،علی محمد ، «جنگ نرم در همین نزدیکی » ص۴۸
[۳۹] – جبارلوی شیستری ، کاظم ، تهاجم فرهنگی –آسیبها و راهکارها ص ۱۶۱
[۴۰] – ضیایی پور ،یاسر ، «جهان و ارتباطات »، فصلنامه رسانه – دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها ،تهران، سال اول ،پاییز۱۳۹۰ ، ص۳۹
[۴۱] – میرزایی ، محمد ، تکنولوژی ماهواره ها ص ۲۶
[۴۲] – جبارلوی شیستری ، کاظم ، تهاجم فرهنگی –آسیبها و راهکارها ص ۱۶۸
[۴۳] – ضیایی پور ،یاسر ، «جهان و ارتباطات »ص۴۳
[۴۴] – حسن زاده ، محمد ؛ رحمت الله فتاحی ، جریان جهانی اطلاعات و چشم انداز ملی ما،ص۱۲۶
[۴۵] – حسن زاده ، محمد ؛ رحمت الله فتاحی ، جریان جهانی اطلاعات و چشم انداز ملی ما،ص۱۳۰
[۴۶] – میرزایی ، محمد ، تکنولوژی ماهواره ها ، گاهنامه دانشگاه علم و صنعت، شماره ۳ ، ۱۳۸۸ ، ص ۱۸
